Hekimlik Uygulamalarında Kapsamı Giderek Genişleyen Bir Etik Sorun Olarak Vicdani RetN. Yasemin YalımAnkara Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı
GİRİŞ ve AMAÇ: Bu çalışmada özellikle söz konusu sorunun tanımlanması, vicdani ret kavramı ile ilişkisinin değerlendirilmesi, mevcut durumda yol açtığı ve gelecekte yol açabileceği sorunların saptanması ile çözüm önerilerinin sunulması amaçlamaktadır.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Tıp etiği alan yazınında “vicdani ret” kavramının ilk ortaya çıkışı hekimlerin ahlaki gerekçelerle bazı hizmetleri sunmayı reddetmeleri konusunda olmuştur. Bu türden bilinen ilk olaylardan biri, Hippocrates’in Pers Kralı Artaxerxes’in Pers İmparatorluğu’nda süren vebayı sonlandırması için yaptığı teklifi, Atina ile Pers İmparatorluğu’nun savaş halinde olması nedeniyle reddetmesidir. Nazi döneminde Almanya’da bazı hekimlerin, hekimlik ahlakı ile uyuşmayan araştırmaları reddetmeleri de tarihsel olgulara örnek olarak verilebilir. Günümüzde gebeliğin sonlandırılması, ötanazi, yapay dölleme gibi konularda vicdani reddin gündeme geldiğini biliyoruz.
Vicdani reddin temelinde etik değerler, dinsel inanışlar, ideolojik bağlılıklar gibi çeşitli unsurlar yer alabilmektedir. Bu çalışmada, dinsel inançları nedeniyle belirli bir cinsiyetten hasta bakmayı reddetme olgusu ile vicdani ret kavramı arasındaki ilişki, ülkemizdeki görünümleri üzerinde özellikle durulmak suretiyle ele alınarak, etik açıdan değerlendirilecektir.
BULGULAR: Ülkemizde son yıllarda İslami değer yargılarına dayanan yaşam biçiminin kamusal alanda etkisini arttırmasıyla, gündelik hekimlik uygulamalarında cinsiyeti nedeniyle hastayı reddetme ve bu eylemi vicdani ret kavramına dayandırma eğiliminde bir artış yaşanmaktadır. Tarihte yaşanan görünümünden farklı olarak bu kez hem erkek hem de kadın hekimlerin karşı cinsten olan hastaları reddetmeleri, benzer taleplerin hastalardan da gelmesi ve cinsiyeti nedeniyle hekim seçme davranışının yaygınlaşması söz konusudur. Bu durumun hekim ve hasta hakları açısından ele alınıp alınamayacağı, gerektiğinde uygun cinsiyetten hekim sağlanamamasının bir hasta hakkı ihlali olup olmadığı tartışma konusudur. Ayrıca hemşirelik, diş hekimliği, sağlık teknisyenliği gibi alanlarda bu tür eğilimlerin nasıl yaşandığı gibi sorular da yanıt beklemektedir.
TARTIŞMA ve SONUÇ: Benzer bir sorunun, son onyıllarda Yakın ve Ortadoğu coğrafyasında yaşanan çatışmalar nedeniyle ortaya çıkan kitlesel nüfus hareketinin yöneldiği Avrupa ülkelerinde de saptandığı alanyazına yansıyan çalışmalardan anlaşılmaktadır. İslami değer yargılarının hekimlik uygulamaları ile karşılaştığı modern Batı toplumlarında ortaya çıkan uyumsuzlukların aşılması, öncelikle sorunların kavranması aşamasındaki güçlükler nedeniyle daha da yakıcı düzeydedir.
Anahtar Kelimeler: Vicdani ret, tıp etiği, Türkiye
Conscientious Objection As An Expanding Ethical Issue In Medical PracticeN. Yasemin YalımAnkara University School of Medicine Department of Medical History and Ethics
INTRODUCTION: In this study, it is aimed to define the problem in question, to evaluate its relation with the concept of conscientious objection, to determine the emerging and potential problems that may be caused by the current situation and to present recommendations for solution.
METHODS: The first emergence of the concept of "conscientious objection" in medical ethics literature has been about the physicians’ refusals to provide some medical services for moral reasons. One of the first of such phenomenon was Hippocrates' refusal of the Persian King Artaxerxes’ proposal for ending of the plague outbreak in the Persian Empire. The reason for Hippocrates’s refusal was a conscientious objection based on the warfare between Athens and the Persian Empire. Some physicians’ refusals to participate in the Nazi research that is incompatible with medical ethics are also historical examples for the phenomenon. Today, conscientious objection comes to the fore mostly in abortion, euthanasia, artificial insemination etc.
Conscientious objection bases on various elements such as ethical values, religious beliefs and ideological loyalties. In this study, the relationship between the refusal to provide healthcare services to a patient from a certain gender due to the religious beliefs of the physician and the concept of conscientious objection will be evaluated ethically with special reference to Turkey.
RESULTS: As the influence of the life style based on Islamic value judgments increases in the public sphere in Turkey during the last two decades, the tendency to reject the patient due to his/her gender and to base this action on the concept of conscientious objection has been increased. Unlike the historical examples, both male and female physicians refuse to provide healthcare service to the opposite-sex patients. Similar requests could come from the patients and choosing physicians according to their gender becomes prevalent. Whether this situation can be handled in terms of physician and patient rights and not providing a physician from the appropriate sex should be evaluated as a violation of patients’ rights is a matter of debate. In addition, questions such as how these issues are being experienced in nursing, dentistry, and allied health professions are expected to be answered.
DISCUSSION AND CONCLUSION: The mass movement of the Muslim population, which has emerged due to the conflicts in the last decades, has caused a similar problem in Europe. The recent publications on conscientious objection clearly demonstrate the changing structure of the ethical issue. Overcoming the challenges in the modern Western societies is even more difficult because of the gap between the explanatory models of the secular modern medical practices and the Islamic value judgments.
Keywords: Conscientious objection, medical ethics, Turkey
N. Yasemin Yalım. Conscientious Objection As An Expanding Ethical Issue In Medical Practice. Turkish Journal of Bioethics. 2018; 5(1): 9-17
Sorumlu Yazar: N. Yasemin Yalım, Türkiye |
|
Tam Metin PDF
Yazdır
Alıntıyı İndir
RIS
E-Postala
Paylaş
Yazara e-posta gönder
PubMed